Februarie Reeks Sondag Twee Liefde vir die vyand Matteus 5

 Inleiding

Verlede Sondag is die uitnodiging gerig om nie aan jou eie of 'n kollektiewe menslike koninkryk te bou nie maar saam te kom werk aan die Koninkryk van God. Daar is baie te sê oor die Koninkryk van God daarom kan ons nie in een preek die ganse tema voldoende dek nie. Wat ek graag vanoggend wil doen is om jou die geleentheid te bied om te sien waarvoor jy jou inlaat as jy na die Koninkryk van God draai.

Kontra-intuitief

As Jesus na die versoeking in die woestyn met sy bediening begin sê Hy "die evangelie is dit - bekeer julleself want die Koninkryk van God is naby." Jesus vra dat ons alles weer sal herdink. Ons beskouing van die lewe, die wêreld, ons drome, als wat lief en dierbaar is moet weer herdink word. In die Koninkryk van God werk dinge anders as in menslike koninkryke. Dit sien ons van meet af aan hier in die belangrikste hoofstukke wat oor die Koninkryk handel - Matteus 5-7.

Die geseëndes in die Koninkryk is nie die ouens wat weet wat hulle wil hê en dit vir hulleself kry nie, dis nie die mense wat van vroegdag af hulle eie drome najaag nie, dis nie diegene wat doelgerig hulle eie koninkryk bou nie. Die mense wat deur Koninkryksoë as geseënd geag word is die vredemakers, die mense met die sagte hart, die persone wat treur as onreg geskied, diegene wat vervolg word vir wat reg is, dis die wat nie hulle sekuriteit in aardse dinge het nie maar weet hoe afhanklik hulle van God is.  

Teen die tyd van Jesus is die Koninkryk al ‘n long time in the making. Die voetspore daarvan lê oral in die Ou Testament. Jesus bring in die opsig nie 'n nuwe wet nie. As Koning van die Koninkryk kom maak Hy dit vol. Hy gee volle betekenis aan 'n reeds ou wet. Dit sien ons as Hy telkens sê "julle het gehoor dat daar gesê is..." en dan noem hy die uiterlike wet waarop die Fariseërs so gefokus het "julle mag nie moord pleeg nie..." en dan maak Hy dit vol "maar ek sê vir julle dat julle nie mag haat nie..." Jesus spreek nie net die uiterlike aan nie maar dit wat werklik saak maak, die innerlike oorsprong van die daad. Hy dwing ons om weer te besin oor innerlike sake soos wellus, begeerte, haat, jaloesie...

Dit bring ons by ons gedeelte vanoggend (5:43-48) – "daar is gesê dat jy jou naaste moet liefhê." En dan gee Hy die wet sy volle betekenis "maar ek sê jou in die Koninkryk van God moet jy selfs jou vyande liefhê!" Jesus basseer die opdrag, die vervulling van die wet, op die feit dat God almal liefhet. Hy laat die son oor almal opkom en giet die reën oor almal uit. As jy nou uitgaan en jou vyande liefhet maak jy net soos God en kan jy as sy kind gereken word. Dit is die boodskap vanoggend - gaan maak soos jou Pa!

Maar hoe?

Ja Jesus maar jy leef nie in Suid Afrika nie! Dink ons egter aan die vroeë christene wat die woorde van Jesus ter harte geneem het en gevolglik daarvoor vervolg en vermoor is, lyk Suid Afrika nie so sleg nie. As tasbare voorbeeld van hoe die liefde onder vroeë christene uitgeleef is wil ek graag 'n stilstaan by die vroeë christene net na Keiser Konstantyn.  

Ons leer uit die geskiedenis dat Keiser Konstantyn van die Romeinse Ryk in die vierde eeu ‘n soort van redder van die Christendom was. Hy en sy opvolgers het die Christendom tot staatsgeloof verklaar en die vervolging van Christene stop gesit. Vandaar neem almal aan dat die christene van die antieke era dit maklik gehad het. Hulle het die gelukskoot met Konstantyn getref en van toe af hulle geloof op almal afgedwing. Maar die geskiedenis is selde indien ooit so eenvoudig. Die Christendom se sukses het nie van keisers afgehang nie maar van die mate waarin hulle die beginsels van die Koninkryk van God uitgeleef het. Skaars dertigjaar of wat na Konstantyn se dood betree nog ‘n Keiser met die naam Julianus die toneel. Hy het grootgeword as ‘n Arianis – ‘n dwaalspoor wat uit die Christelike geloof gegroei het en wat die Goddelikeheid van Christus betwyfel of ten minste gemarginaliseer het. Julianus het gou genoeg die dwaling afgeskud en homself tot die hellenisme bekeer, die denke van ou Rome met sy griekse filosowe wat ook die onderbou van ons moderne samelewing vandag vorm. Na sy bekering het sy haat vir christene geintensifiseer. Hy wou hulle van die toneel af hê maar het geleer dat jy hulle nie doodmaak nie, dan groei hulle eers. So openlike vervolging was nie ‘n opsie nie. Sy plan was toe om Christene vanuit alle regeringsposte asook uit die weermag te verban. Hulle mag nie in staatskole as onderwysers opgetree het of van die antieke Griekse tekste in hulle klasse gebruik gemaak het nie. Soos die Jode in die dae voor die Tweede Wêreld oorlog in Duitsland tot op die rand van die samelewing deur die Nazi’s uitgeskuif is, so het Julianus ook probeer doen. Daar was net een probleem… die Christene het bly vashou aan dit wat in vers 43-48 staan. Hulle het selfs die Romeinse helleniste wat gister nog christene in die arena’s vir die leeus gegooi het, liefgehad. Dit het Julianus grys hare gegee want hoe lê jy dit aan bande? Ons het sy frustrasie nog op skrif. Hieroor sê hy:

Whilst the pagan priests neglect the poor, the hated Galileans devote themselves to works of charity, and by a display of false compassion have established and given effect to their pernicious errors. See their love-feasts, and their tables spread for the indigent. Such practice is common among them, and causes a contempt for our gods.

These impious Galileans not only feed their own poor, but ours also; welcoming them into their agapae, they attract them, as children are attracted, with cakes.

Julianus se plan was eenvoudig – beat them at their own game. Op pad na die Persiese front skryf hy aan een van sy mense om 220 ton graan en 34 duisend liter wyn aan die heidense tempels in Galasië te gee. Dit moet dan aan die mense en die priesters van die heidense tempels asook hulle helpers uitgedeel word. Sodoende sou ook hierdie mag van die troppie provincial Galileërs (soos hy die Christene afgemaak het) breek.

Julianus wou iets aan die gang sit wat nie in sy mense se harte geleef het nie. Hy wou liefde vir ander vanuit die staat reguleer en aanmoedig. Die rede waarom hy dit moes doen was vanweë die feit dat die antieke heidense samelewings nie armsorg geken het nie, veral nie versorging van mense buite hulle eie kring nie. Die antieke heidene in die Romeinse Ryk het aanvanklik in selfversorgende stadstate gebly. Meeste van die jolaiteit van die mense was gerig op elkeen se eie stadstaat. Jy het dan ryk mense gekry wat euergetes genoem is. Dit was weldoeners wat spontaan gegee het. Hulle sou hulle hele koringoes in tye van hongersnood aan die stad verkoop, vir ‘n aangename wins natuurlik, en is dan ‘n redder van die stad genoem. Self sou hulle ook die stad met fonteine en tempels en skole en ontspanningsplekke versier met groot eerbetoon wat daarmee hulle toegekom het. Die geskenke wat die weldoeners gegee het was egter net vir burgers van die stad, veral vir die oudste families van die stad. Arme immigrante is uitgesluit. Die arm burgers van die stad het in die opsig net soveel soos die rykes ontvang, soms minder, in die opsig was hulle onsigbaar en nie uitgeken as groep wat spesifieke hulp en bystand nodig gehad het nie. Soos die Romeinse Ryk gegroei het, het die lojaliteit teenoor die stad mettertyd verval. Dit het die situasie van armoede vererger. Waar elke stad net vir sy eie brugers uitgekyk het, was dit nou nie eens meer iets wat as ‘n gegewe geneem kon word nie. Daarbenewens het die Romeinse Ryk in die vierde eeu met arm massas gesukkel wat die stede toegestroom het. Die Galileërs (Christrene) wat nie net die eie, die mense van die stad of eie kring, liefgehad het nie maar almal, selfs hulle vyande, het in die omstandighede gedy. Die Koninkryk het gegroei. So sien ons dat die vroeë Christelike kerk om anders redes gegroei het as net weens die feit dat hulle ‘n lucky break gehad het met Keiser Konstantyn. Dit wat hulle laat groei het was iets wat selfs nie eens Keisers kon verban of aanhelp nie. 

Vandag

Julianus is na slegs drie jaar as Keiser om die lewe gebring in een van sy veldslae teen die Perse, wie weet wat van sy planne sou word as hy langer geleef het? Ek dink nie dit sou werk nie. Die Galileërs was hier om te bly. Buitendien kan mens nie deur die staat iets afdwing of reguleer as dit nie in die harte van die mense self leef nie. Liefde vir die vyand het die ou helleniste nie geken nie. Dit was vir hulle ‘n swakheid.

Vandag is dit steeds so.

Ons help steeds net mense van ons eie kring, ons eie stad, ons eie nasie, ons eie land. Die eerste wêreld lande se mense het dit lekker in die sosialistiese regeringstyle terwyl die res van Afrika, die nabye Ooste en Suid Amerika sterf van die honger. Beste van alles is dat die wêreld die vermoë het om 'n einde aan armoede te maak.  

Die ergste is dat ons hier in Suid Afrika as Christene daarvoor bekend is dat ons net na ons eie uitkyk. Het ons die Koninkryk uit die oog verloor? Is ons nie maar ook vandag wêrelds nie? Geen wonder ons sukkel so om mense van die evangelie te oortuig nie. Hoekom sou ek jou Blye Boodskap aanneem as dit my in ‘n verstikkende sisteem van wette indwing met soveel skynheiligheid? Het jy gedink dat mense van die wêreld nie ‘n wêreldse kerk vinnig gaan herken nie?

Maar hoe doen ek dit? Hoe het ek selfs my vyande lief? Moet ek nou brood op die straathoeke gaan uitdeel en beste vriende word met die persoon wat my broer in ‘n motorkaping geskiet het?

Die eerste is seersekerlik om jou eie koninkryk te vergeet, jou kruis op te neem en Jesus op sy weg in die Koninkryk te volg. Sekerlik die moeilikste van alles. In ons koninkryk is daar net plek vir die wat goed aan ons doen, soos die helleniste in Jesus se dae. Vyande word nie geduld nie. Daarom sê Jesus sy weg is smal en die wat daarop gaan min. Want dit is so moeilik, so kontra-intuïtief. Die tweede is om Jesus se perspektief op sake te omarm. God is lief vir almal, Hy laat die son oor almal skyn! Doen jy dit, sny jy deur die wêreldsheid van vandag. Dan kry jy ‘n groter perspektief. Hoe kan ek dit verduidelik?

Walter, my seuntjie, is soms wispelturig. Hy sal saam met jou speel maar wil jou nie nag soen nie. Vol stories die knaap, erf dit by sy ma. As hy dit met my pa, sy oupa doen, gee my pa hom so vinnige druk en dan ry hy. My pa neem hom nie kwalik omdat Walter hom nie wil groet nie. Hoekom nie? Want Walter is nog klein. Hy moet nog leer. My pa kyk nie neer op sy kleinseun nie. Walter is syne en hy is steeds baie lief vir hom. Dis net... hy is steeds ‘n kind en my pa het ‘n groter perspektief op die lewe.

Dalk die dat die vroeë christene pasbekeerde mense “kinders” genoem het. Hulle moet nog leer want hulle kom uit die wêreld – daar waar jy net goed doen aan die wat goed aan jou doen.

Februarie Reeks Sondag Een Die Toring van Babel Genesis 11

Agtergrond
Ons het verlede jaar by Genesis 1 begin. Die belangrike wat ons opgemerk het was die volgende: 

• God is ‘n verhoudingswese, van altyd af staan die Enige God in ‘n liefdevolle verhouding tot Homself – Vader tot Seun tot Gees.
• Die mens as beeld van God is daarom ook ‘n verhoudingswese. Ons is gemaak om in ‘n noue verhouding tot God ons Skepper, mekaar en die aarde wat ons moet bewerk en bewaak, te staan.
• Die afwesigheid van ‘n verhouding met God, ander mense en ons omgewing lê ons lam. Dink gerus daaroor.
• Die mens wat soos God is maar nie God self is nie, was nie tevrede om die verteenwoordiger te wees nie. Hy/sy wou self regeer. Daarom toe die mens die kans gekry het om AL die kennis, kennis van goed tot kwaad, te verkry – kennis wat net God beskore is – het sy(hy) dit aangegryp.
• Die daad bring ‘n verhoudingsbreuk. Die mens mag nou nie meer in die teenwoordigheid van God leef nie maar moet daarbuite sy/haar eie potjie krap.
• Die nuwe mens wat nou net op homself, sy welstand, sy eer en sy prestige ingestel is, pleeg gou die eerste moord. Die mens as mededinger vir God, besig om sy eie koninkryk te bou, is hier om te bly.

Nota’s by die Toring van Babel 
Inleiding
Na die gebeure van die Sondvloed lees ons in hoofstuk tien dat Noag se kinders en hulle nageslag oor die hele wêreld versprei het, elk met sy eie taal. Blaai ons om na hoofstuk 11 lees ons skielik dat almal weer een taal praat! Hoe nou? Die beste veklaring is dat Genesis 11 ‘n kort verduideliking gee waarom almal, soos Genesis 10 noem, nou reeds oor die aarde versprei is, elk met sy eie taal. Genesis 11 met die verhaal van Babel dien dus as ‘n soort na-verhaal tot die vorige hoofstuk.

Sinar en Babel
In beide hoofstukke – Genesis 10 en 11, kry ons duidelik die aanduiding dat die geografiese gebied hier ter sprake iewers in Mesopotamië is. Die mense het dus na die sondvloed ooswaarts van Ararat in Turkeye afgetrek tot by die vlakte van Sinar ook bekend as Mesopotamië waar hedendaagse Irak geleë is. Die vlakte van Sinar beteken letterlik die vlakte tussen twee riviere. Die woord Mesopotamië beteken presies dieselfde. Die twee riviere onder bespreking is die Tigris en die Eufraat.

The Fertile Crescent
Die gebied bekend as the Fertile Crescent lê in ‘n halfmaan en strek van Irak tot Israel. Die gebied het die oudste tekens van verstedeliking tot nou toe opgelewer. Griekeland kan miskien die wieg van westerse denke genoem word maar the Fertile Crescent is die wieg van die mensdom. Wetenskaplikes wat die voorvereiste vir menslike verstedeliking nagespoor het, het tot die gevolgtrekking gekom dat groot koninkryke slegs ontwikkel waar die volgende teenwoordig is:

• Milde klimaat want die mens moet nie teen die elemente hoef te veg net om aan die lewe te bly nie.
• Gewasse natuurlik tot die gebied wat baie mense op een slag kan voed en op grootskaal verbou kan word bv. graan, mielies, koring.
• Roumateriale natuurlik tot die gebied om instrumente te maak om boerdery te vergemaklik.
• Makgemaakte diere natuurlik tot die gebied wat ingespan kan word om boerdery produksie tienmaal op te stoot.

The Fertile Crescent het dit alles gehad. 

Die groot vraag
Het dit al ooit vir jou sin gemaak dat mense terstond ‘n toring in die middel van nêrens wil bou om God uit te daag? Vir wat? Hoe kan ek vandag die verhaal van Babel beter verstaan? ‘n Aanduiding kan wees dat daar miskien aan die verhaal van die toring van Babel bygewerk is om dit verstaanbaar te maak vir die mense van die tyd. Dis nie vreemd vir die Bybel nie – vergelyk Gen 36:31 asook Gen 14:14 en Rigters 18:29. Dit is duidelik dat daar na die tyd aan die tekste bygewerk is om dit vir die lesers van die tyd meer verstaanbaar te maak. Die verhaal van die toring van Babel kan dus heel moontlik ‘n ouer verhaal wees waaraan skrywers van ‘n ander tyd dele bygewerk het.

Waarom sê ek so?

Die verhaal het treffende paralelle met Babilonië en ons almal weet dat die Twee stamme ryk daarheen as ballinge geneem is. Miskien het die skrywers met die kennis wat hulle van Babilonië opgedoen het, die veel ouer verhaal van Babilonië bygewerk om dieselfde waarheid in meer verstaanbare terme oor te dra?

Kom ons kyk na Babilonië
Babilonië is Akkadies vir Poorte van die gode. Die magtige voetspore van Babilonië is reg deur die Bybel te vinde. Dink aan Daniël en die twee stamme ryk wat daarheen weggevoer is. Die Babiloniese Ryk is vergelykbaar met Egipte, Griekeland en Rome. Elkeen wou die wonderlike stad met sy fantastiese tegnologie en vrugbare vloedpleine verower. Vol selfvertroue, nuwe tegnologie, rykdom, mag, groei en sukses. Hangende tuine van Babilon is een van die sewe wonders van die antieke wêreld. Die Persiese Ryk daarna het Babilon as hoofstad gehou, Alexander die Grote wat die Perse verslaan het, was stomgeslaan deur die stad. Dit sou ook in sy planne ‘n belangrike rol speel. Babiloniërs sou soos gode vir die Twee stamme ryk daar van Jerusalem in die berglande van Israel lyk. Babiloniese godsdiens lei tot hedonisme. Vandag is naam Babilon steeds sinoniem met vergrype en oormaat. Hulle heilige plekke was torings genaamd zigguratte wat as die poorte van die gode gefunksioneer het. Stad met ‘n toring.
Nebukadnezer het in die tyd van die Twee stamme ryk se ballingskap daar ‘n nuwe Ziggurat op die fondasie van ‘n antieke een gebou met die naam van Etemenankie – die Platform tussen Hemele en Aarde.

Daar is nog baie te sê rakende die wyse waarop die verhale in die Bybel (veral in die Ou Testament) geskryf is. Sommige sou sê dat dit bloot oorgekopieër is van ouer verhale uit die heidendom. Ander wys weer daarop dat daar regoor die wêreld Babelverhale in verskeie kulture voorkom en dus daarop dui dat dit ‘n werklike gebeurtenis is wat in die verskeie kulture van die mensdom opgeneem is. Die saak is nie eenvoudig nie, wat wel duidelik is, is dat die verhale in die Bybel nie gesteel is nie. Dit kom wel tot ons in ‘n Oosterse baadjie maar dan gevul met sy eie inhoud – God se inhoud.

Wat is die boodskap wat ons uit die teks hoor?
Dit is in die mens om monumente vir homself te bou instede om volgens God se oorspronklike plan in harmonie as God se verteenwoordiger op te tree. Die oorspronklike plan behels dat die mens die skepping bewerk en bewaak terwyl daar in liefde met God en mekaar geleef word. God duld nie koninkryke van mense nie.

Toepassing vir vandag
Die toring van Babel hoef nie eens op ‘n tyd te gebeur het nie… want dit gebeur elke dag steeds. Dis ‘n tydlose boodskap van die mens se strewe om ‘n monument vir homself te bou in plaas van ‘n tempel vir God.

Waar staan ons vandag? Direk na die Middeleeue vind twee gebeurtenisse gelyklopend plaas – die Moderniteit en die Reformasie. Die Reformasie het die Rooms Katolieke Kerk verwerp en wou weer by die grondgebinsels van die Woord uitkom. Die Moderniteit wou op sy beurt ‘n utopia op aarde vestig deur die rede/verstand. Die verstand sou geboorte gee aan ‘n samelewing wat onsmaaklikhede soos armoede, klasseverskille, siekte en ongeregtigheid nie ken nie. Vergelyk die reeks Star Trek van die laat sestigs vir ‘n personifikasie van die ideaal.

Die droom het gefaal. Die Moderniteit was op die ou einde die donkerste en bloedisgte tydperk in die geskiedenis van die mensdom. Die rykdom en welvaart wat dit sou bring was slegs beskore vir die Europese lande. Ander lande en kulture is verslaaf en verarm. Daarby het ‘n geraamde 100 miljoen in die twee wêreldoorloë gesterf met Stalin, Mao en Pol-Pot se Kommunisme wat nog miljoene sterftes bygedra het. Die mensdom wou homself uiteindelik van God en godsdiens met al die bo-natuurlike bog bevry en aanskuif na ‘n tyd van verligting wat net die verstand kon bring. Die uiteinde is ‘n aarde wat kreun onder industrialisasie en die gevolglike uitputting van bronne en besoedeling.

Ons leef vandag in ‘n post-moderne era. Ironies genoeg is die Post-moderne era aangebring deur ‘n verwarring in taal. Post-moderne mense is daarby ontnugter met die droom van die moderne era. Ons hardloop almal nou in verskillende rigtings. Elkeen bou nou weer sy eie koninkryk en is slegs daarop gefokus dat dinge vir hom/haarself die beste moet uitwerk. Solank ek gelukkig is en dit nie ander seermaak nie, kan ek maak wat ek wil. 

In Suid Afrika het ons, christen nasionaliste, kliphard saamgebou aan ons die moderne droom. Dié lê nou ook aan skerwe met ontnugterde en terleurgestelde afrikaners wat ‘n onsekere nuwe era in die gesig moet staar.

Wat het intussen verander?

EEN BAIE BELANGRIKE DING

Christus het gekom en sy Blye Boodskap is – bekeer julle want die Koninkryk van God is binne julle bereik. Dis tasbaar, dis hier, jy kan deel kry daaraan. Maar dan sê Jesus as jy my wil volg moet jy jou jou eie aspirasies tot ‘n koninkryk vergeet, jou kruis opneem en my volg. Moenie jou naam in ligte sien nie, dit help nie jy kry die hele wêreld as wins net om jou siel in die proses te verloor nie. Dis nie die moeite werd nie! Kom word ‘n burger van My koninkryk. Dit is waar die lewe lê.

In ons eie konteks moet ons vra of ons nie dalk ook maar die spoor byster geraak het nie? Het ons aan God se koninkryk gebou of die koninkryk van die Afrikaner? Het ons soos sout en lig opgetree en was ons ‘n seën vir mense terwyl ons selfopofferend ander opgehelp het of het ons ander eenkant gehou sodat hulle nie met ons eie planne van nasiebou, ons eie drome en ideale, inmeng nie? Vandag lê ook die droom aan skerwe en hardloop ons afkop angstig rond, uit om onsself te verryk te midde van die chaos van die Nuwe Suid Afrika.

Ons kla en is onseker oor alles. Ons loop oor van kritiek en is ongelukkig en ongeduldig. ‘n Droom het gesterf. Tog is God se droom in Christus steeds daar vir sy skepping. Die droom van ‘n groep mense wat die slag onder die vaandel van God aan SY Koninkryk bou.

Is jy in? Christus se hand strek ook na ons uit vandag… kom word deel van my Koninkryk, dis hier, dis tasbaar, dis naby…